Tove zwemt… naakt

Toen redactieleden Hannah Achterbosch en Tove Oegema een potje aan het pingpongen waren en Hannah het balletje van onder de tafel moest oppakken sprak Tove de opmerkelijke woorden 'Bukken Hannah, bukken' uit. Terwijl Hannah na een intense blik waarschuwde voor dat soort opmerkingen, realiseerde zij zich dat dit al de zoveelste twijfelachtige opmerking was en dat zij wellicht actie moest ondernemen om dit in de toekomst te voorkomen, aangezien een ander mannelijk redactielid de laatste tijd ook veel soortgelijke opmerkingen maakte. Hannah broedde op een plan. Uiteindelijk gebruikte zij haar politieke invloed en ervaring bij Cimedart om de rest van de redactie te overtuigen om Tove Oegema een reportage over naaktzwemmen te laten schrijven.

Wat hebben Brad Pitt, Justin Timberlake, Celine Dion, Billy Connolly en Halle Berry met elkaar gemeen? Ze houden allen van rondlopen zonder kleren. De redenen voor het nudisme van deze welbekende mensen toont veel overeenkomsten met de redenen die anderen ervoor geven: het geeft zo’n fijn gevoel. Noties als ‘natuurlijk’, ‘vrijheid’  en ‘zoals God het bedoeld heeft’ komen veel voorbij in interviews en op naturistenforums. Toch lijkt er nog steeds enige ongemakkelijkheid te zijn met het onbekleed zijn in de publieke sfeer. Dit ongemak lijkt voor te komen uit een combinatie van onzekerheid en schaamte.

Jean-Jacques Rousseau zou deze ongemakkelijkheid verklaren aan de hand van zijn veelbesproken term amour-propre. Deze vorm van liefde voor het zelf komt voort door jezelf te zien door de ogen van anderen, en zij ontstaat door het leven in een sociale gemeenschap. Rousseau ziet deze vorm van zelf-liefde als een bron van allerlei negatieve aspecten van het moderne leven, waaronder je ook schaamte en onzekerheid over het eigen lichaam kan plaatsen. Door onszelf constant te vergelijken met anderen ontstaat onzekerheid of je wel goed of mooi genoeg bent. Deze vorm van liefde voor het zelf staat tegenover het amour de soi: een primitieve en tegelijkertijd romantische notie van het handelen uit eigen interesse zonder anderen daarmee in de weg te zitten. Deze vorm van zelfliefde komt volgens Rousseau vooral voor bij het ‘premaatschappelijke individu’ in de natuurtoestand.

Borsten bedekken

De benadering van Rousseau komt indirect naar voren in een minidocumentaire uit 1969 van de Vara, waarin naturisten geïnterviewd worden. Deze naturisten hebben – in tegenstelling tot nudisten  –  over een ‘valse schaamtecultuur’ waar zij geërgerd door raken. Vandaar dat ze vooral naar naturistenterreinen gaan om te recreëren zoals zij het fijn vinden. De gedachte achter deze recreatiestijl wordt het beste samengevat door een man van middelbare leeftijd: ‘Doodgewoon omdat we het fijn vinden. Als je dat kleine stukje textiel aflegt (…) dan stap je daarmee over een drempel heen. Je legt alle taboes van de hele technocratische wereld van je af. Op dat moment sta je weer eerlijk en onbevangen tegenover elkaar zonder enige verhulling. Je hebt niets meer voor elkaar te verbergen, niemand bekijkt je en iedereen neemt je aan zoals je bent: je bent weer één met de natuur.’ Het lijkt dus alsof de naturisten zich willen ontdoen van de maatschappelijke invloed (amour-propre) om terug te keren naar de natuurtoestand (amour de soi).

In bepaalde culturen op eilanden in De Grote Oceaan is het de normaalste zaak van de wereld om nog ongekleed rond te lopen. Gedurende de vorige eeuwen waren er veel tochten van Christelijke missionarissen naar de eilanden. Zij gaven kleding aan de vrouwen om hun borsten te bedekken. Het eerste wat de vrouwen echter deden was het shirt kapot maken zodat hun borsten en tepels konden ademen. Een andere observatie van bezoekers was dat er geen seksuele associaties waren met het lichaam en dat er alleen in de ogen werd gekeken gedurende conversaties, zelfs als deze een erotische lading had. Seksualiteit was tevens compleet geaccepteerd en er werd openlijk op het strand gestoeid zonder dat men hier raar van opgkeek.

De noodzakelijke associatie van naakt en seksualiteit wordt ook door menig naturist tegengesproken: in verschillende interviews, documentaires en forums wordt herhaaldelijk gesteld dat van erotiek weinig tot geen sprake is op de terreinen waar naakt gerecreëerd wordt.

Schaamteloos knuffelen

Tot zover de theorie. De redactie wil dat ik ook de praktijk beschrijf om zodanig te begrijpen wat de allure van naakt recreëren dan wel is. Er zit dus niets anders op dan het zelf te ervaren. Na een korte zoektocht op het internet blijkt dat het Zuiderbad op het Museumplein wekelijks op zondag een uurtje ingepland heeft voor zwemmen zonder badkleding. Ik pak mijn zwemspullen in en realiseer mij dat alleen een handdoek voldoende is.

Eenmaal aangekomen loop ik het pand binnen. Na een kaartje te hebben gekocht doe ik mijn schoenen uit en loop een kleedkamerhokje in. Het mysterie van de volledig ongebruikte kleedkamerhokjes is snel opgelost als je je realiseert in welke context dit zich afspeelt. Eenmaal compleet uitgekleed leg ik mijn spullen in een kluisje en loop richting het zwembad.

Eerst maar eens douchen. Het is op dit moment dat ik rondkijk en alle andere mensen zie. Toch wel een apart gezicht. Er hangt echter een zeer gemoedelijke sfeer. Mensen maken praatjes, trekken baantjes en er wordt veel gelachen. Zo’n dertig personen totaal, waarvan maar drie vrouwen. De overgrote meerderheid lijkt boven de veertig.

De enige uitzondering is een vrouwelijke medewerker of badmeesteres van het zwembad, die ik op zo’n vijfentwintig jaar schat. Gedurende mijn bezoek kijkt zij erg vaak mijn kant op. Ondanks haar kleren kan ik zien dat ze er goed uitziet, dus probeer ik een goede openingszin te bedenken. Misschien kan ik vragen of ze een baantje wil meezwemmen of schaamteloos vragen of ze wil knuffelen. Ik realiseer me dat er toch licht-erotische gevoelens aanwezig zijn, waar ik gezien de context eigenlijk niet op zit te wachten. Hoewel het natuurlijk de vraag is of het onder andere omstandigheden anders was geweest, besluit ik maar om haar aanwezigheid gedurende mijn bezoek zoveel mogelijk te negeren.

Alle noties van schaamte

Eenmaal enigszins gewend aan het niet aan hebben van zwemkleding, ga ik het water in en begin een paar baantjes te zwemmen. Het is tijdens dit daadwerkelijke zwemmen dat ik meteen begrijp waarom mensen dit überhaupt doen: het zwemmen zonder badkleding geeft een heerlijk gevoel van lichtheid en vrijheid. Verrast door dit aangename gevoel vervliegt mijn lichte spanning over de hele situatie. Door deze sensatie zwem ik zoveel baantjes dat ik even de illusie heb dat mijn conditie erg goed is. De minuten vliegen voorbij en het is alweer bijna sluitingstijd.

Op weg naar de douche merk ik dat ik compleet gewend ben geraakt aan het feit dat iedereen naakt rondloopt. Van een erotische of seksuele sfeer is in het algemeen inderdaad geen sprake. Ik haal mijn spullen uit het kluisje en kleed me weer om. Terwijl ik naar buiten loop vraag ik mij af of ik het nog eens zou doen. Alhoewel het jammer is dat er vooral oudere mannen zijn, is de ervaring van het zwemmen het toch wel waard. Wellicht gaat Hannah Achterbosch de volgende keer wel mee. Ik voel toch een aarzeling om dit überhaupt voor te stellen; een verdere indicatie dat ook ik ben beïnvloed door de reeds besproken maatschappelijke invloeden.

Als je deze zomer een dagje vrij bent en een nieuwe ervaring wilt opdoen waarbij je flink wordt geconfronteerd met je eigen bewustzijn en aannames terwijl je geniet van een nieuw zwemgevoel, dan zou ik een dagje naaktzwemmen aanraden. Ontsnap een dagje aan je amour propre, probeer alle noties van schaamte even te laten varen en waan je in de wonderlijke wereld van amour de soi.