Wat was er eerst, de kip of het ei?

Deze vraag ging als kind al regelmatig door mijn hoofd, en mijn kinderbrein duizelde ervan: want je hebt een kip nodig voor een ei, en een ei nodig voor een kip. Deze hoofdpijn veroorzakende vraag heb ik sindsdien opzij geschoven, totdat ik hier laatst een artikel over las. De natuurwetenschap heeft deze vraag klaarblijkelijk allang opgelost: eieren ontstonden 40 miljoen jaar eerder dan kippen. Dit lijkt de paradox opgelost te hebben, maar is dat echt wel zo? Want wat was er eerst? De kip of het kippenei?  

Alhoewel het misschien een beetje een lachwekkende – en wellicht een beetje domme – vraag lijkt, was ik zeker niet de eerste die het zich afvroeg. Al in het oude Griekenland werd dezelfde vraag gesteld, en bij nader inzien zit er een veel grotere vraag achter dit probleem verscholen. Namelijk die van de eerste oorzaak. Alhoewel het intuïtief juist voelt om te concluderen dat het kippenei eerst was, omdat dit overeenkomt met hoe we op chronologische wijze over de wereld denken, is dit volgens Aristoteles niet helemaal juist. Een onvoltooid wezen kan volgens hem nooit de oorzaak zijn van een voltooid wezen, anders zou onvolmaaktheid de oorzaak zijn van volmaaktheid. In plaats daarvan stelt Aristoteles dat de kip en het ei er altijd al geweest zijn. Je hebt een kip nodig voor een ei, en een ei nodig voor een kip, beiden kunnen niet eerst zijn geweest: ‘There could not have been a first egg to give a beginning to birds, or there would have been a first bird which gave a beginning to eggs; for a bird comes from an egg.’

De vraagstelling zoals we die nu kennen kwam van Plutarch: ‘Whether the Hen or the Egg Came first’. Deze vraag werd pas in de middeleeuwen beslecht. In de bijbel staat namelijk dat alle dieren in het begin van de wereld werden gecreëerd; de kip was er dus voor het kippenei. Pas toen Darwin met de evolutietheorie kwam, werd de vraag opnieuw gesteld. Want nu het duidelijk was dat dieren langzaam in nieuwe soorten veranderden was het dus niet zo dat de kip altijd al had bestaan. Dus (opnieuw) wat was er eerst?

Gelukkig lijkt de natuurwetenschap ons wederom uit de brand te kunnen helpen. Nu kan ik een heel ingewikkeld verhaal vertellen over DNA, eiwitten en de domesticatie van kippen, maar Neil deGrasse Tyson kan het veel simpeler zeggen: ‘Which came first: the chicken or the egg? The egg – laid by a bird that was not a chicken’. Oftewel, er was iets dat net geen kip was dat een ei legde, dit ei had een genetische mutatie en het dier dat eruit sprong was de eerste kip.

Is de vraag dan opgelost? Wat mij betreft eigenlijk niet. Het interessante is dat de natuurwetenschap een kippenei definieert als een ei waaruit een kip komt. In dat geval kan het bovenstaande kloppen en zou het kippenei eerst kunnen zijn. Maar als we in het woordenboek de definitie van een kippenei opzoeken krijgen we het volgende: “ei van een kip”. Volgens deze definitie was het ei waar de eerste kip uit kwam dus geen kippenei omdat het niet door een kip gelegd is. En in dat geval was de kip dus eerst.

De paradox van de kip en het kippenei lijkt te draaien om de definitie van een kippenei, een definitie die anders wordt gehanteerd in de natuurwetenschap dan in de spreektaal. Wat mij betreft blijft de paradox dus bestaan en kunnen we de komende eeuwen verder bakkeleien over de definitie van een kippenei.